กระบวนการ

กระบวนการ

เยาวชนเข้าถึงความจริง (กฎธรรมชาติ และ กฎหมาย)

ความจริง ที่ชวนเยาวชนเข้าไปทำความรู้จักและทำความเข้าใจ คือ
กฎธรรมชาติ และ กฎหมาย 

กฎธรรมชาติ คือ ระบบความสัมพันธ์ของสิ่งมีชีวิตและส่ิงไม่มีชีวิตในธรรมชาติ เป็นความจริงผ่านระยะเวลามายาวนานเท่าอายุของโลก เยาวชนเข้าถึงความจริงดังกล่าว โดยผ่านการรับรู้ เรียนรู้ด้วยการเข้าไปสัมผัสเรียนรู้ในพื้นที่จริงด้วยตนเอง 

กฎหมาย คือ ระบบที่มนุษย์สร้างขึ้นเพื่อการอยู่ร่วมกันของมนุษย์ โดยในพื้นที่ที่ชุมชนอยู่อาศัยนั้นอยู่ภายในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่นเรศวรด้านตะวันตก (ซึ่งเป็นการกำหนดพื้นที่ภายหลังชุมชน) เพื่อให้เป็นพื้นที่อนุรักษ์สัตว์ป่าและธรรมชาติ ที่อยู่ภายใต้กฎหมาย พ.ร.บ.สงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พ.ศ.2562 ดังนั้น เยาวชนในชุมชนจึงจำเป็นต้องทำความรู้จักและเข้าใจในเจตนารมณ์ของกฎหมายดังกล่าว รวมถึงความหมายของ “มรดกโลกทางธรรมชาติ” ว่ามีคุณค่าและความหมายที่สำคัญอย่างไรต่อประเทศไทยและต่อโลก

โดยวิธีการเพื่อเข้าถึงความจริงทั้ง 2 อย่าง จำเป็นต้องมีกระบวนการที่ถูกต้อง จึงจะได้ความรู้ที่มีคุณภาพ ประกอบด้วย 

  1. การได้รับรู้ ความจริงนั้นด้วยตนเอง ได้เห็น ได้สัมผัสด้วยตนเอง 
  2. การได้รับฟังถ่ายทอดจากผู้มีความรู้ที่แท้จริง เช่น เจ้าหน้าที่เขตฯที่ปฏิบัติงาน นักวิจัยเสือโคร่ง นักวิจัยนกเงือก นักวิชาการ และผู้รู้ที่ผ่านการลงมือทำจริงด้วยตนเองมาแล้ว เป็นต้น

กระบวนการที่ได้ทำไปแล้วเพื่อการเข้าถึงความจริงดังกล่าว

แคมป์ 1 “รู้จักทุ่งใหญ่ฯ”

เยาวชนได้เข้าไปรู้จักความจริงของพื้นที่ “ป่าบ้านเกิด” ที่มาที่ไป ประวัติศาสตร์ ของเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่นเรศวรด้านตะวันตกโดยรอบ ได้รู้จักธรรมชาติในมิติ ความจริงและความงาม และความสัมพันธ์ในธรรมชาติ ได้รู้จักและเข้าใจคุณค่า ความหมายของ “มรดกทางธรรมชาติของโลก” ผืนนี้ ตลอดจนได้รู้จักบทบาทหน้าที่ผู้ดูแลพื้นที่ คือ เจ้าหน้าที่เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่นเรศวรด้านตะวันตก 

รวมระยะเวลา 5 วัน 4 คืน : 23-27 กุมภาพันธ์ 2561


แคมป์ 2 “ถ้าไม่มีเสือ ก็ไม่มีป่า”

เป็นแคมป์ที่พาเยาวชนไปค้นหาความจริง ครั้งที่ 2 โดยเน้นการรับรู้รูปแบบและวิธีการศึกษาที่เป็นวิทยาศาสตร์ ณ สถานีวิจัยสัตว์ป่าเขานางรำ เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยขาแข้ง อ.ลานสัก จ.อุทัยธานี

ณ ที่นี้ มีนักวิจัยเสือโคร่ง ที่ได้ทำการศึกษาประชากรและระบบนิเวศเสือโคร่งในประเทศไทย โดยเฉพาะในป่าห้วยขาแข้ง มายาวนานมากกว่า 20 ปี การที่เยาวชนได้เรียนรู้จากผู้เชี่ยวชาญจึงได้ประโยชน์อย่างยิ่ง เยาวชนได้ทำความเข้าใจวิธีการศึกษาวิจัยเพื่อให้ได้มาซึ่งข้อมูล วิเคราะห์และสังเคราะห์ เพื่อได้เป็นองค์ความรู้ด้านเสือโคร่งที่ถูกต้องแม่นยำ ไม่ใช่มาจากการคิดเอาเองหรือความเชื่อ และได้ข้อสรุปร่วมกันว่าระบบนิเวศธรรมชาติที่สมบูรณ์นั้น จำเป็นต้องมีเสือโคร่งซึ่งเป็นผู้ล่าสูงสุดอยู่ในระบบด้วย 

รวมระยะเวลา 5 วัน 4 คืน : 5-9 พฤษภาคม 2561


แคมป์ 3“ความสัมพันธ์ยั่งยืน นกเงือก บรรพชีวิน และวิถีออแกนิค”

เพื่อให้เยาวชนได้เห็นทั้ง 3 มิติที่มีความสัมพันธ์กัน ผ่านอดีต/ปัจจุบัน/อนาคต เข้าใจคำว่า “วิวัฒนาการ” (Evolution) และ “พัฒนาการ” (Developement) ณ อุทยานแห่งชาติเขาใหญ่, พิพิธภัณฑ์ไม้กลายเป็นหิน และ บริษัท แดรี่โฮม จำกัด จ.นครราชสีมา

เยาวชนได้เข้าฝึกอบรมกระบวนการศึกษาวิจัยนกเงือก (ตามหลักการทางวิทยาศาสตร์) ทำความรู้จักนกเงือกในฐานะผู้กระจายพันธุ์ไม้ป่าและเป็นดัชนีชี้วัดความสมบูรณ์ของป่าอีกชนิดหนึ่งที่นอกเหนือจากเสือโคร่ง และพากันย้อนอดีตประวัติศาสตร์ด้านธรรมชาติ ธรณีกาล รู้จักโลกของเราใบนี้ตั้งแต่กำเนิดโลก ตลอดจนไปเรียนรู้ดูงาน เข้าใจหลักคิด แนวทางและความเป็นไปได้ของวิถีการดำเนินธุรกิจเพื่อสังคม (SE) ที่ยั่งยืนที่คนอยู่ได้ สังคมอยู่ได้ และธรรมชาติอยู่ได้ ที่มีอยู่จริง

การสร้างกระบวนการ “คิด” ให้เกิดขึ้นในเยาวชน

เป้าหมายหลักของการสร้างกระบวนการ “คิด” คือ การให้เยาวชนเกิด “ความคิด” ที่ทำให้ตนเองเป็นประโยชน์ต่อตนเอง สังคมและธรรมชาติได้จริง โดยหลีกเลี่ยงการคิดแทน แต่ชวนให้พวกเขาใช้และเกิดความคิดด้วยตนเองได้ 

ต้นทุนสำคัญของการคิดที่ดี คือ คุณภาพของข้อมูลที่ได้รับนั้นเป็นความจริงที่มาจากประสบการณ์ตรงของตนเอง และการฟังที่มีคุณภาพทั้งจากตนเองที่เปิดรับฟัง และผู้พูดที่มีความรู้ในเรื่องนั้นอย่างถ่องแท้และถ่ายทอดอย่างตรงไปตรงมา 

“คิดให้ได้ความรู้ และคิดใช้ความรู้” เป็นเหมือนสโลแกนของกระบวนการ “คิด” นี้ เมื่อพวกเขาได้ผ่านการคิดที่มีคุณภาพที่นำไปสู่ความรู้แล้ว ก็ถึงขั้นตอนของการคิดใช้ความรู้นั้นอย่างเกิดประโยชน์

ผลที่ได้จากการ “คิดอย่างสร้างสรรค์และคิดแก้ปัญหา” เพื่อการดูแลพื้นที่ป่าธรรมชาติรอบชุมชน ได้ข้อสรุปถึงบทบาทหน้าที่ที่จะทำของเยาวชน “One Community Project”  ดังนี้

  1. การรวบรวมองค์ความรู้ทั้งทางธรรมชาติและวิถี 
  2. เผยแพร่ / ถ่ายทอด / กระจายความรู้
  3. พบปะ / ประชุม / แลกเปลี่ยนเรียนรู้ ร่วมกันอย่างสมำ่เสมอ
  4. สร้างโอกาสและพื้นที่เพื่อการแสดงความรู้ และความสามารถของคนในชุมชน
  5. สร้างกิจกรรมและพื้นที่เพื่อการเรียนรู้ธรรมชาติและวิถี
  6. สร้างเยาวชนรุ่นใหม่ เพื่อสานต่องานอนุรักษ์ป่า
  7. สร้างอาชีพใหม่ด้านการศึกษาธรรมชาติให้กับชุมชน
  8. ประสานงานเพื่อสร้างความร่วมมือระหว่างเจ้าหน้าที่ป่าไม้และชุมชนได้

ในปัจจุบัน คำถามสำคัญที่โครงการฯ ชักชวนให้เยาวชนไปสู่ “การคิด” ในขั้นต่อไป คือ

  1. อะไรคือการทำลาย
  2. อะไรคือการทำกิน
  3. อะไรคือการอนุรักษ์

ลงมือปฏิบัติด้วยกัน

องค์ประกอบหนึ่งที่โครงการฯ เคารพและให้ความสำคัญในการ “ลงมือปฏิบัติ” คือ การมีส่วนร่วม มีรายละเอียดดังนี้ 

  • ร่วมคิด (คิดแก้ปัญหา, คิดสร้างสรรค์) 
  • ร่วมทำ (ทำอะไรที่เป็นการแก้ปัญหาอย่างสร้างสรรค์ / ทำหรือพัฒนาการทำให้ดีขึ้นอย่างไร / สิ่งที่ดีแล้วทำการรักษาให้คงอยู่อย่างไร)

ซึ่งผู้มีส่วนร่วมในการลงมือทำในโครงการฯ นี้ ประกอบด้วย เยาวชนหรือชุมชน / รัฐหรือเจ้าหน้าที่เขตฯ / ภาคสังคมหรือมูลนิธิกระต่ายในดวงจันทร์ 

และเมื่อเริ่มลงมือการปฏิบัติ หรือ การลงมือทำตามความคิด เยาวชนจะได้ความรู้จากการปฏิบัติที่เป็นข้อมูลที่พิสูจน์ ความคิด เกิดความรู้ที่เป็นความจริงที่มีคุณภาพของข้อมูลเพราะมาจากการลงมือทำเองทำจริง ที่จะนำไปสู่ต้นทุนของการคิดต่อไป

สิ่งที่เยาวชนกำลัง “ลงมือปฏิบัติ” ในเวลานี้ คือ บทบาทข้อที่ 1 คือการสำรวจและรวบรวบความหลากหลายทางชีวภาพในธรรมชาติในป่ารอบชุมชน เพื่อทำการเผยแพร่และสร้างความร่วมมือเพื่อการรักษาต่อไป

สรุปข้อเรียนรู้และพัฒนาความคิดไปสู่การกระทำต่อไป (ร่วมกัน)

การสรุป เพื่อรู้ตนเองว่า ณ เวลานี้สิ่งที่กำลังทำอยู่อยู่ระยะไหน (Milestone) โดยมีเป้าหมายของการสรุป

  1. สรุปเพื่อจะเริ่มปฏิบัติขั้นต่อไป เมื่อได้ความรู้จากการปฏิบัติแล้ว จะสามารถบอกตนเองได้ว่า สิ่งไหนสำคัญ สิ่งไหนเร่งด่วน และสิ่งไหนจำเป็น ต่อการลงมือปฏิบัติต่อไป 
  2. สรุปเพื่อการพัฒนาสิ่งที่ทำอยู่ให้มีคุณภาพมากยิ่งขึ้น นั่นคือ ความสามารถในการเชื่อมโยงองค์ประกอบต่างๆ ในธรรมชาติได้ด้วยตนเอง เห็นว่าตนเองมีความสัมพันธ์ต่อระบบธรรมชาติอย่างไร ส่ิงมีชีวิตและสิ่งไม่มีชีวิตในธรรมชาติรอบตนเองมีความสัมพันธ์กันอย่างไร 

การถ่ายทอดสู่ผู้อื่น

คือการบอกเล่า สิ่งที่เยาวชนได้รับรู้เรียนรู้สู่คนอื่นๆ ในชุมชนของตนเอง บ้างเป็นการประชุมร่วมกัน (สำหรับผู้ใหญ่) บ้างเป็นการจัดกิจกรรมเรียนรู้ (สำหรับเด็ก) โดยมีหลักของการถ่ายทอดที่สำคัญคือ 

  • การอธิบายด้วยภาพ/เสียง 
  • การปฏิบัติทดลอง
  • การสรุป/ถอดบทเรียนร่วมกัน

โดยมีเป้าหมายเพื่อการสร้างการร่วมมือที่นำไปสู่การรักษา 

ปัจจุบัน สิ่งที่เยาวชนได้เริ่มต้นทำกำลังออกผล พวกเขาได้องค์ความรู้ด้านธรรมชาติมาแล้วส่วนหนึ่งและกำลังถ่ายทอดและสร้างความร่วมมือเพื่อการดูแลป่ามรดกโลก “ป่าบ้านเกิด” ผืนนี้ร่วมกับชุมชนของตนเองอย่างต่อเนื่อง

เยาวชนได้เริ่มทำกิจกรรมถ่ายทอดสู่ผู้อื่นไปบ้างแล้ว เช่น บ้านทิไล่ป้านำโดยน้องบัติได้จัดประชุมพูดคุยกันในหมู่บ้านเรื่องไร่หมุนเวียนและความสำคัญของป่ามรดกโลกผืนนี้ และบ้านเกาะสะเดิ่งนำโดยน้องโจอี้ จัดกิจกรรมเรียนรู้สิ่งมีชีวิตในลำธารของหมู่บ้านในกับเด็กระดับประถม 1-6 ในหมู่บ้านตนเอง และระดับมัธยมศึกษาตอนต้นให้กับหมู่บ้านกองม่องทะ

หลักสำคัญในการสร้างความสมานฉันท์ และเกิดประโยชน์ต่อส่วนรวม (ทูเตยสูตร)

  1. รู้จักฟัง (เป็นผู้รับฟังที่ดี)
  2. พูดให้ผู้อื่นฟังได้ (มีความรู้จริง)
  3. ใฝ่รู้ (ใฝ่หาข้อมูลในความจริงเสมอ)
  4. ทรงจำได้ดี (มีความจดจ่อ ตั้งใจ ไม่ผิดพลาดในข้อมูล)
  5. รู้ได้ เข้าใจชัดเจน 
  6. พูดให้ผู้อื่นเข้าใจได้ (อธิบาย สื่อสารได้ดี)
  7. ฉลาดในสิ่งที่เป็นประโยชน์และไม่เป็นประโยชน์  (วิเคราะห์ได้)
  8. ไม่ทำให้เกิดความแตกแยก (ไม่ยุแหย่ให้ทะเลาะกัน หรือเกิดความเข้าใจผิด)

สิ่งที่จะทำต่อไป (Next Step)

โครงการ One Community ยังคงดำเนินต่อไปในปัจจุบัน และกระบวนการในโครงการก็ยังคงดำเนินโดยมีรูปแบบและลำดับ 1-4 อย่างต่อเนื่อง นั่นคือการค้นหารวบรวมองค์ความรู้ด้านธรรมชาติ ที่ลงลึกและละเอียดอ่อนขึ้น โดยมีมูลนิธิกระต่ายในดวงจันทร์เป็นองค์กรพี่เลี้ยงเพื่อให้เยาวชนเข้าสู่เป้าหมายของการเป็นผู้มีส่วนร่วมในการดูแลป่ามรดกโลกผืนนี้ร่วมกับเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่นเรศวรด้านตะวันตกอย่างมีคุณภาพที่แท้จริงและยั่งยืน

โดยโครงการฯ มีเป้าหมายในการร่วมพัฒนาศักยภาพให้พวกเขาได้เข้าสู่เป้าหมายดังกล่าวได้อย่างยั่งยืน

โดยต้องอาศัยปัจจัยสำคัญของการพัฒนา ดังนี้

  1. เยาวชนที่มีความใฝ่ (ฉันทะ) 
  2. สร้างความรู้จากประสบการณ์ตรง
  3. องค์ความรู้จากผู้รู้ เช่น นักวิจัย นักวิชาการ เป็นต้น
  4. ร่วมลงมือปฏิบัติ 3 ฝ่าย คือ เยาวชน / เขตฯ / มูลนิธิฯ 
  5. ทุนเงิน ทุนโอกาส